Energy and environment
१)ईलेक्ट्रीकल्चे काम करताना घ्यावी जाणारी सेफ्टी .
1)हातात रबरी हंड्ग्लोज असवेत .
2)पाया मंध्ये रबराचे बूट असावेत .
3)उंच ठिकाणी ज्या वेळी काम करत त्या ठिकाणी लाकडी शिडीचा वाफार करावा .
4)ज्या वेळी आपण लाईट चेक करतो त्या वेळी सेफ आहे क नाही ते चेक करावे .
5) जी पक्कड वाफ्रतो तिची ग्रीप नित आहे कि नाही टी चेक करावी .
6)सर्वात आधी काम करतांनी मेन स्विच बंद करावा व तिथे कोणाला तरी उभे करावे
7)लोड नुसार स्विच निवडावा .
8)जे काम करतो ती जागा स्वच्छ करावी .
9)ज्या ठिकाणी काम करतो त्या ठिकाणी पाण्याचा संपर्क नसवा .
10)काम करतो त्या वेळी सर्व साधने सोबत घेवून जावीत .
२) साहित्य साधनांची ओळख
1)हातोडी :- हातोडीचा वापर स्वीच बोर्ड मध्ये खिळे बसवण्यासाठी व पट्टी फिटिंग करताना होतो .
2) स्क्रूडायवर :- ज्या वेळेला आपण बोर्ड लावतो किंवा केसिंग केपिंग मध्ये वापर होतो .
3)ड्रील मशीन :- ड्रील मशीनचा वापर होल पाडण्यासाठी होतो .व याला सर्व ड्रिल बिट वेगळे असतात . म्हणजे प्लायवुड व कॉंक्रिट चे बिट वेगळे असते .
4) एक्सा ब्लेड :- याचा उपयाेग आपण पट्टी कापण्यासाठी होतो .वायर बोर्ड मध्ये टाकण्यासाठी बोर्ड कापावा लागतो .
5) कटर :- कटर चा उपयोग वायर सोलण्यासाठी केला जातो .
6) स्पॅनर सेट :- स्पॅनर मुळे आपण मोटर खोलू शकतो . सर्व प्रकारचे स्पॅनर असतात .
.
7) सोल्ड्रिंग गन :- सोल्ड्रिंग गन मुळे आपण सर्किट ला सोल्ड्रिंग करू शकतो व डी सोल्ड्रिंग करू शकतो
8)टेस्टर :- टेस्टर चा उपयोग आपण करंट चेक करण्या साठी होतो . जेव्हा आपण वायरिंग काम करतो तर त्याच्या आधी करंट चेक करतो .
3)इलेकट्रीकल बेसिक
इलेक्ट्रिक बेसिक आपन लोड ,शार्ट सर्किट , ओपन सर्किट , क्लोज सर्किट , इत्यादि
१} लोड :- लोड म्हणजे आपन जे काही उपकरण लाइट वर चालवतो त्याला लोड म्हणतात
२} ट्रिप :- जर वायर कुठे शोर्ट सर्किट झाली किवा त्यामुळे ( MCB ) ट्रिप होतो
३} शोर्ट सर्किट :- शोर्ट सर्किट म्हणजे वायर च्या कोणताहि भागाला लोड नसतो तेह्वा करन्ट खुप जोराण वाहतो यामुळे इशूलेशन वितळते याला शोर्ट सर्किट म्हणतात
४} ओपन सर्किट :- जेह्वा कोणतेही सर्किट पूर्ण होत नाही त्याला ओपन सर्किट म्हणतात
५} क्लोज सर्किट :- जेह्वा कोणतेही सर्किट पूर्ण होते त्याला क्लोज सर्किट म्हणतात
६} ट्रासफार्मर :-या मधि दोन ट्रासफार्मर चे दोन प्रकार असतात
१) स्टेप डाउन
२) स्टेप अप :- ५ V चे २३०V रूपांतर करणे
4) इलेकट्रीकल सर्किट
सर्किटचे प्रकार :- १) सिम्पल सर्किट
२) सिरीज सर्किट
३) पॅरलल सर्किट
उद्देश :- सर्किट चे प्रकार अभ्य्साने
साहित्य :- बल्ब , स्वीच, वायर , होल्डर , प्लग
साधने :- टेस्टर , पक्कड , हाथोडी , ड्रिल मशीन .
१) सिम्पल सर्किट :- या सर्किट मध्ये आपण एक बटना वरती एक ट्यूब /बल्ब लावू शकतो . या मध्ये फेस , न्यूट्रल दिल्यावर बल्ब लागतो . या मध्ये दोन टर्मिनल असतात .
२) सिरीज सर्किट :- या सर्किट मध्ये करंट सारखाच राहतो व वोल्टेज डिव्हाइड होतो . वोल्टेज डिव्हाइड झाल्यामुळे ज्या बल्ब चा राजिस्टत कमी असतो तो बल्ब लवकर पेटतो . सामान व्होल्टचे जर बल्ब असतील तर ते एकसारखे पेटतात . कारण त्याचा राजिस्टांत सामान असतो .
३) पॅरलल सर्किट :- या सर्किट मध्ये करंट डिव्हाइड होतो व वोल्टाज समान राहते . पॅरलल सर्किट हे जास्तीत जास्त घरामधल्या वायरिंगला वापरतात . पॅरलल मधून आपल्याला पाहिजे तिथे सप्लाय घेऊन जाऊ शकतो हा सप्लाय आपण तसाच दुसऱ्या घरात नेऊ श
गोडाऊन सर्किट4। ।।
जिना वायरिंग
सर्किट रेकॉड
सिंपल
४amp
२२०
गोडाऊन
volts
२२०
सिरीज
४amp
=११०
सिम्पल
४amp
२२०
पॅरलल
४am
v २२०
जिना वायरिंग
४am
v २२०
5) अर्थिग कसे करावे
8)टेस्टर :- टेस्टर चा उपयोग आपण करंट चेक करण्या साठी होतो . जेव्हा आपण वायरिंग काम करतो तर त्याच्या आधी करंट चेक करतो .
3)इलेकट्रीकल बेसिक
इलेक्ट्रिक बेसिक आपन लोड ,शार्ट सर्किट , ओपन सर्किट , क्लोज सर्किट , इत्यादि
१} लोड :- लोड म्हणजे आपन जे काही उपकरण लाइट वर चालवतो त्याला लोड म्हणतात
२} ट्रिप :- जर वायर कुठे शोर्ट सर्किट झाली किवा त्यामुळे ( MCB ) ट्रिप होतो
३} शोर्ट सर्किट :- शोर्ट सर्किट म्हणजे वायर च्या कोणताहि भागाला लोड नसतो तेह्वा करन्ट खुप जोराण वाहतो यामुळे इशूलेशन वितळते याला शोर्ट सर्किट म्हणतात
४} ओपन सर्किट :- जेह्वा कोणतेही सर्किट पूर्ण होत नाही त्याला ओपन सर्किट म्हणतात
५} क्लोज सर्किट :- जेह्वा कोणतेही सर्किट पूर्ण होते त्याला क्लोज सर्किट म्हणतात
६} ट्रासफार्मर :-या मधि दोन ट्रासफार्मर चे दोन प्रकार असतात
ते खालील प्रमाणे :-
१) स्टेप डाउन
२) स्टेप अप
१) स्टेप डाउन :- २३०V चे ५ V रूपांतर करणे
२) स्टेप अप :- ५ V चे २३०V रूपांतर करणे
4) इलेकट्रीकल सर्किट
सर्किटचे प्रकार :- १) सिम्पल सर्किट
२) सिरीज सर्किट
३) पॅरलल सर्किट
उद्देश :- सर्किट चे प्रकार अभ्य्साने
साहित्य :- बल्ब , स्वीच, वायर , होल्डर , प्लग
साधने :- टेस्टर , पक्कड , हाथोडी , ड्रिल मशीन .
१) सिम्पल सर्किट :- या सर्किट मध्ये आपण एक बटना वरती एक ट्यूब /बल्ब लावू शकतो . या मध्ये फेस , न्यूट्रल दिल्यावर बल्ब लागतो . या मध्ये दोन टर्मिनल असतात .
२) सिरीज सर्किट :- या सर्किट मध्ये करंट सारखाच राहतो व वोल्टेज डिव्हाइड होतो . वोल्टेज डिव्हाइड झाल्यामुळे ज्या बल्ब चा राजिस्टत कमी असतो तो बल्ब लवकर पेटतो . सामान व्होल्टचे जर बल्ब असतील तर ते एकसारखे पेटतात . कारण त्याचा राजिस्टांत सामान असतो .
३) पॅरलल सर्किट :- या सर्किट मध्ये करंट डिव्हाइड होतो व वोल्टाज समान राहते . पॅरलल सर्किट हे जास्तीत जास्त घरामधल्या वायरिंगला वापरतात . पॅरलल मधून आपल्याला पाहिजे तिथे सप्लाय घेऊन जाऊ शकतो हा सप्लाय आपण तसाच दुसऱ्या घरात नेऊ श
गोडाऊन सर्किट4। ।।
जिना वायरिंग
सर्किट रेकॉड
सिंपल
|
४amp
|
२२०
|
गोडाऊन
|
volts
|
२२०
|
सिरीज
|
४amp
|
=११०
|
सिम्पल
|
४amp
|
२२०
|
पॅरलल
|
४am
|
v २२०
|
जिना वायरिंग
|
४am
|
v २२०
|
अर्थिग (Earthing)
अर्थिग कसे करावे? व अर्थिगची उपयुक्तता काय आहे? हे आपण आता बघू या. अर्थिगला इलेक्ट्रीकल इंजिनियरिंगमध्ये अतिशय महत्त्वाचे स्थान आहे. परंतु दुर्दैवाने बरेचदा त्याकडेच दुर्लक्ष केले जाते.
अर्थिग कसे करावे? व अर्थिगची उपयुक्तता काय आहे? हे आपण आता बघू या. अर्थिगला इलेक्ट्रीकल इंजिनियरिंगमध्ये अतिशय महत्त्वाचे स्थान आहे. परंतु दुर्दैवाने बरेचदा त्याकडेच दुर्लक्ष केले जाते. अर्थिग कसे करतात. – जमिनीमध्ये साधारणत: ५ फुटांपर्यंत खड्डा खणून त्यामध्ये एक १’x१’ चा १’’ जाडीची तांब्याची किंवा बिडाची प्लेट पुरतात. या प्लॅटच्या सभोवताली कोळसा, मीठ, वाळू पुरतात. या क्रियेस ‘अर्थिग’ असे म्हणतात. जमिनीमध्ये पुरलेल्या प्लेटपासून तांब्याची एक जाड तार बाहेर काढलेली असते. या तारेस ‘अर्थिगची तार’ असे म्हणतात. अर्थिग केलेल्या जागेच्या आसपास ओलावा राहील, अशी खबरदारी घेतली जाते. विजेवर चालणाऱ्या उपकरणांच्या धातूच्या भागास शॉक बसू नये. याकरिता उपकरणांच्या धातूच्या भागास अर्थिग करतात. म्हणजे अर्थिगपासून एक तांब्याची तार काढून ती उपकरणाच्या धातूच्या भागास जोडली जाते. काही वेळा उपकरणांच्या धातूच्या भागाशी कनेक्शनची वायर चुकून थोडासा स्पर्श करते. (शॉर्ट होते.) अशावेळी धातूच्या भागामधून तो एक वाहक असल्याकारणाने प्रवाह वाहतो, या स्थितीमध्ये चुकून जरी अशा भागास आपला स्पर्श झाला; तरी आपल्याला शॉक बसतो. जर अशा उपकरणांना अर्थिग केलेले असेल, तर हा प्रवाह चटकन अर्थवायरमार्गे जमिनीत वाहून डेड (निकामी) होतो. असा प्रवाह जास्त असल्यास ताबडतोब फ्यूजही जातो. सुरक्षिततेकरिता, विजेवर चालणारी जी उपकरणे धातूची असतात, त्यांना अर्थिग करण्याची आवश्यकता असते. घरामध्ये पाण्यांच्या नळापासून अर्थ वायर काढली तरी चालते. कारण पाण्यांचा नळ हाही एक वाहक आहे. त्याच प्रमाणे हा जमिनीमध्ये लांबवर पुरलेला असतो. अर्थिग टर्मिनलची व्यवस्था असलेले खास प्लग सॉकेटही बाजारात मिळतात. यांना ‘थ्री पिन प्लग सॉकेट’ असे म्हणतात. यामध्ये जे जाड टर्मिनल असते, ते अर्थिग करिता असते. इंडियन इलेक्ट्रिसिटी अ‍ॅक्टप्रमाणे आजकाल घरामधील दिव्यांच्या सर्किटकरिताही थ्री पीन सॉकेटचा वापर करणे आवश्यक आहे.
निव होसटेल
अर्थिंग रिडींग
१
६३
ओहम
२
६७. ४
ओहम
३
६५
ओहम
कॉस्टिंग ;
वास्तूचे नाव
दर
नग
एकूण
मिठ
1$
7
49
कोळसा
2
5
10
आथिंग वायर
20
2
40
प्लेट
40
1
40
रॉड
40
1
40
नरसाळे
20
1
20
Total=199$
लोड वरूण विज बील काढणे War थ्रि फेज व सींगल फेज सप्लाय लोडवबील काढणे थ्रि फेज सिंगल फेज थ्रि फेज सिंगल फेज (१)Watt=1680 (1)W=4049 (1)W=2200 (1)W=160 (2)V=1140 (2)V=230 (2)V=440 (2)V=270 (3)I=3-81A (3)I=17.60A (3)I=5A (3)I=43.44 *फेज लोड मोजून विभागणी थ्रि फेज सिंगल फेज (१)Watt=4400 (१)Watt=230* (२)H=8.81A (२)D=61.4A Totqy (१)Ft=929 (२)230V (3)1-7.94A
- आम्ही वर्कशॉप मधील पॉवर कटर ,आर्क वेल्डिंग मशीन , पिल्लर ड्रिल मशिन चा लोड calculate केला .
- power cutter - 1500 watt - 1.5 kwh
- arc welding machine -3000 watt-3kwh
- drill machine - 1500 watt-1.5 kwh
६ युनिट * ५ रु/युनिट = ३० रु
Practical No. ९
इलेक्ट्रिकल सर्किट
.- series circuit, simple circuit, parallel circuit,hospital wiring , जिना wiring
१. series circuit मध्ये voltage विभागला जातो ,तर current समान असतो .
२. Parallel circuit मध्ये current विभागला जातो voltage समान राहते.
वस्तूचे नाव Vottgte Cureht Watt
उपकर
वॉटेज
संख्या
ऐकून वॉटेज
k.w
वेळ
युनिट
ड्रिल मशीन
750
1
750
0.756
1
0.75
ग्रँड
120
1
120
0.120
1
0.12
मोटार
1500
1
150
1.500
1
1.5
कॉम्युटर
1500
1
1500
1.500
2
3
लेथमचीन
1000
1
1200
3
2
6
शोअर्स
3000
1
3000
3
2
6
प्युब लाईन
36
20
720
0.720
1
0.72
Total=18.17
वायर कटर उपयोग -
(१)वायर वरचे यूंसूलेशन काढण्या साठि
(२)वायर कट करण्या साठी
फायदे-
(१)यांनी वायरला बेड पडत नाही
(२)वायर चागल्या प्रकारे सोलता येते
अर्थिग कसे करावे? व अर्थिगची उपयुक्तता काय आहे? हे आपण आता बघू या. अर्थिगला इलेक्ट्रीकल इंजिनियरिंगमध्ये अतिशय महत्त्वाचे स्थान आहे. परंतु दुर्दैवाने बरेचदा त्याकडेच दुर्लक्ष केले जाते. अर्थिग कसे करतात. – जमिनीमध्ये साधारणत: ५ फुटांपर्यंत खड्डा खणून त्यामध्ये एक १’x१’ चा १’’ जाडीची तांब्याची किंवा बिडाची प्लेट पुरतात. या प्लॅटच्या सभोवताली कोळसा, मीठ, वाळू पुरतात. या क्रियेस ‘अर्थिग’ असे म्हणतात. जमिनीमध्ये पुरलेल्या प्लेटपासून तांब्याची एक जाड तार बाहेर काढलेली असते. या तारेस ‘अर्थिगची तार’ असे म्हणतात. अर्थिग केलेल्या जागेच्या आसपास ओलावा राहील, अशी खबरदारी घेतली जाते. विजेवर चालणाऱ्या उपकरणांच्या धातूच्या भागास शॉक बसू नये. याकरिता उपकरणांच्या धातूच्या भागास अर्थिग करतात. म्हणजे अर्थिगपासून एक तांब्याची तार काढून ती उपकरणाच्या धातूच्या भागास जोडली जाते. काही वेळा उपकरणांच्या धातूच्या भागाशी कनेक्शनची वायर चुकून थोडासा स्पर्श करते. (शॉर्ट होते.) अशावेळी धातूच्या भागामधून तो एक वाहक असल्याकारणाने प्रवाह वाहतो, या स्थितीमध्ये चुकून जरी अशा भागास आपला स्पर्श झाला; तरी आपल्याला शॉक बसतो. जर अशा उपकरणांना अर्थिग केलेले असेल, तर हा प्रवाह चटकन अर्थवायरमार्गे जमिनीत वाहून डेड (निकामी) होतो. असा प्रवाह जास्त असल्यास ताबडतोब फ्यूजही जातो. सुरक्षिततेकरिता, विजेवर चालणारी जी उपकरणे धातूची असतात, त्यांना अर्थिग करण्याची आवश्यकता असते. घरामध्ये पाण्यांच्या नळापासून अर्थ वायर काढली तरी चालते. कारण पाण्यांचा नळ हाही एक वाहक आहे. त्याच प्रमाणे हा जमिनीमध्ये लांबवर पुरलेला असतो. अर्थिग टर्मिनलची व्यवस्था असलेले खास प्लग सॉकेटही बाजारात मिळतात. यांना ‘थ्री पिन प्लग सॉकेट’ असे म्हणतात. यामध्ये जे जाड टर्मिनल असते, ते अर्थिग करिता असते. इंडियन इलेक्ट्रिसिटी अ‍ॅक्टप्रमाणे आजकाल घरामधील दिव्यांच्या सर्किटकरिताही थ्री पीन सॉकेटचा वापर करणे आवश्यक आहे.
निव होसटेल
अर्थिंग रिडींग
ओहम
| ||
२
|
६७. ४
|
ओहम
|
३
|
६५
|
ओहम
|
कॉस्टिंग ;
वास्तूचे नाव
|
दर
|
नग
|
एकूण
|
मिठ
|
1$
|
7
|
49
|
कोळसा
|
2
|
5
|
10
|
आथिंग वायर
|
20
|
2
|
40
|
प्लेट
|
40
|
1
|
40
|
रॉड
|
40
|
1
|
40
|
नरसाळे
|
20
|
1
|
20
|
Total=199$
लोड वरूण विज बील काढणे War थ्रि फेज व सींगल फेज सप्लाय लोडवबील काढणे थ्रि फेज सिंगल फेज थ्रि फेज सिंगल फेज (१)Watt=1680 (1)W=4049 (1)W=2200 (1)W=160 (2)V=1140 (2)V=230 (2)V=440 (2)V=270 (3)I=3-81A (3)I=17.60A (3)I=5A (3)I=43.44 *फेज लोड मोजून विभागणी थ्रि फेज सिंगल फेज (१)Watt=4400 (१)Watt=230* (२)H=8.81A (२)D=61.4A Totqy (१)Ft=929 (२)230V (3)1-7.94A
- आम्ही वर्कशॉप मधील पॉवर कटर ,आर्क वेल्डिंग मशीन , पिल्लर ड्रिल मशिन चा लोड calculate केला .
- power cutter - 1500 watt - 1.5 kwh
- arc welding machine -3000 watt-3kwh
- drill machine - 1500 watt-1.5 kwh
६ युनिट * ५ रु/युनिट = ३० रुPractical No. ९इलेक्ट्रिकल सर्किट.- series circuit, simple circuit, parallel circuit,hospital wiring , जिना wiring१. series circuit मध्ये voltage विभागला जातो ,तर current समान असतो .२. Parallel circuit मध्ये current विभागला जातो voltage समान राहते.वस्तूचे नाव Vottgte Cureht Watt
उपकर
|
वॉटेज
|
संख्या
|
ऐकून वॉटेज
|
k.w
|
वेळ
|
युनिट
|
ड्रिल मशीन
|
750
|
1
|
750
|
0.756
|
1
|
0.75
|
ग्रँड
|
120
|
1
|
120
|
0.120
|
1
|
0.12
|
मोटार
|
1500
|
1
|
150
|
1.500
|
1
|
1.5
|
कॉम्युटर
|
1500
|
1
|
1500
|
1.500
|
2
|
3
|
लेथमचीन
|
1000
|
1
|
1200
|
3
|
2
|
6
|
शोअर्स
|
3000
|
1
|
3000
|
3
|
2
|
6
|
प्युब लाईन
|
36
|
20
|
720
|
0.720
|
1
|
0.72
|
Total=18.17
वायर कटर उपयोग -
(१)वायर वरचे यूंसूलेशन काढण्या साठि
(२)वायर कट करण्या साठी
फायदे-
(१)यांनी वायरला बेड पडत नाही
(२)वायर चागल्या प्रकारे सोलता येते
आपले उद्दिष्ट
आलेख विभवांतर विरुद्ध विद्युत धारा सहाय्याने दिलेल्या तारेची प्रतिकार क्षमता दर सेमी पडताळून पाहणे.
आलेख विभवांतर विरुद्ध विद्युत धारा सहाय्याने दिलेल्या तारेची प्रतिकार क्षमता दर सेमी पडताळून पाहणे.
सिद्धांत
ओहामच्या नियमाप्रमाणे ," वाहकाची भोतिक स्थिती कायम असताना वाहकातून विद्युतधारा ही त्या वाहकाचा दोन टोकातील विभवांतराशी समानुपाती असते.
जर वाहकातून वाहणारी विद्युतधारा आणि त्याचा दोन टोकातील विभवांतर असेल तर ओहामच्या नियमानुसार,
'R ' हा भोतिक स्थिथि , तापमान आणि परिणामावर अवलंबून असतो.
S.I पद्धती मध्ये , (V) विभवांतर 'व्होल्ट' मध्ये मोजले जाते. (I) विद्युतधारा 'आम्पियर मध्ये मोजली जाते. आणि रोध (Resistance) 'ओहम ' या एकाका मध्ये मोजला जातो.
विभवांतर आणि विद्युतधारा यांचा आलेख काढताना असे लक्षात आले की, V/ I चे प्रमाण (Ratio) हे दिलेल्या विद्युत रोधास स्थिर असते.
म्हणून विभवांतर आणि विद्युतधारा यांचा आलेख एक सरळ रेष आहे.
अन्ज्ञात किंवा माहित नसलेल्या रोडची किंमत पुढील समीकरण वापरून काढता येते,
ऍटोमॅटिक स्ट्रीट लाइट कंट्रोलर
प्रस्तावना
मी एल डी आर नावाचा सेन्सर वापरुन वीजबचत कारनारआहे . एडीआर सेन्सरच्या सहाय्याने आपण गावामध्ये लाईट चालू बंद करू शकतो.त्याच्या माध्यमातून आपली अनावश्यक वीज बचत होऊ शकते.
उदाहरण
जर एका गावामध्ये लाईटचे शंभर खांब असतील आणि प्रत्येक खांबावर ती एक अठरा वॅटचा बल्ब असेल. आणि तो बल्ब चोवीस तास चालू असेल तर पुढील प्रमाणे वीज खर्च होईल
1 तासांमध्ये 100 बल्ब 1800 watt एवढी वीज खर्च करतात.
तर २४ तासामध्ये 1800*24= ४३२०० watt
तर महिन्याला 43200*30 1296000
आणि आपण जर सेन्सरचा वापर करून बारा तास वीज वापरली तर
1800*12 = 21600
महिन्याला 21600*30 = 648000 व्हॅट वीज खर्च होते आपण सेन्सरचा वापर करून 50% वीज म्हणजेच: 648000 watt वीज वाचू शकतो.
साहित्य :
एल डी आर सेन्सर, रजिस्टर ,, डायोड ,रिले ,पोटेन्शो मीटर इ.
साधने:
सोल्डर गन ,मल्टी मीटर ,ब्रेड बोर्ड
कल्पना
गावांमध्ये अनावश्यक कारणाने वीज वाया जात होती ती वाचवण्यासाठी विचार केला तेव्हा मला समजले की LDR नावाचा सेन्सर आहे त्या सेन्सरच्या सहाय्याने आपोआप लाईट चालू व बंद करता येऊ शकते. म्हणून मी LDR हा सेन्सरवापरून प्रोजेक्ट बनवण्याचे ठरवले.
निरीक्षण
जेव्हा एलडीआय सेन्सरवर ती अंधार येतो तेव्हा बल्ब लागतो कारण जेव्हा सेन्सरवर अंधारातून तेव्हा त्याच्यामध्ये कन्टूनिटी चालू होते.
त्याचबरोबर जेव्हा सूर्यप्रकाशकिंवा कोणत्या प्रकारचा प्रकाशसेन्सरवर ती तोडतो तेव्हा त्यामध्ये असणारे कन्टुनिटी बंद होते आणि बल्ब बंद होतो.
आपण जर सेन्सर बल्बच्या प्रकाशामध्ये लावला तर रात्री बल्ब लागल्यावर ती त्याचा प्रकाश सेन्सरवर ती पडतोआणि LDR बंद होतो. व बल्ब बंद होतोआणि पुन्हा रात्री मुले अंधार झाल्याने LDR चालू होतो व त्यामुळे बल्ब चालू होतो
असे चालू बंद चालू बंद ही प्रक्रिया खूप वेगाने होते ती होऊ नये म्हणून सेन्सर बल्बच्या वरती म्हणजेच या ठिकाणी बल्बचा प्रकाश पडणार नाही व सूर्याचा प्रकाश पडेल अशा ठिकाणी लावावा
costing
Practical No. ६ .
Dumpy Level
बंधारा व धरण बांधण्यासाठी चांगली जागा शोधणे व बंधाऱ्यात किती व कुठपर्यंत पाणी साचेल याचा अंदाज करण्यासाठी काँटूरचा उपयोग केला जातो .
२. ठराविक उताराचा रस्ता व रेल्वे लाईन घालावयाची असल्यास ती कुठे घालावी याचा निर्णय घेता येतो .
Practicle no. ७ व ८
Load Calculation व वीजबिल काढणे
1. सर्व प्रथम आपण ज्या जागेचा लोड calculate करत आहे त्याची संपूर्ण माहिती मिळवली .
2. आपण कोणकोणत्या वस्तू वापरत आहे त्यांची माहिती घेतली व त्यांना किती watt वीज लागते ते पाहिलं.
3. त्यानंतर त्या सर्व watt ची बेरीज केली, तेंव्हा आपले लोड Calculate होते.
4. आपली दिवसाला किती वीज व wattage खर्च होते ते समजते व आपण लोड कमी करू शकतो.
Practicle no. 6
वायर जॉईंट टाईप
*Simple जॉईंट - Simple जॉईंट हा खूप सोपा आहे. पण तो जॉईंट लगेच निघू शकतो याचा जास्त प्रमाणात वापर केला जातो.
*मॅरिड जॉईंट - मॅरिड जॉईंट एकावर्ती एक वायर पकडून तिला एकाला एक गुंडाळले जाते. याचा वापर 3 कोअर व 2 कोअर वायरींचा जॉईंट मारतात.
*युनियन जॉईंट - हा जॉईंट जास्त वापरला जातो. हा जॉईंट खूप फिट बसत असतो. उदा. खांबावरून तार ओढणे.
*ब्रिटानिया जॉईंट - हा जॉईन जास्तीत जास्त जाड व महत्वाच्या वायरींच्या तारांवरती वापरतात, यामध्ये सिंगल कोअर वायर कडेने दुमडून त्यांना दुसऱ्या वायरने बांधतात.
*टी जॉईंट - टी जॉईंट हा एक वायर थोडी कट करून तिचे ensulation काढून तिथे दुसरा जॉईंट दिला जातो,याचा वापर लाईट फिटिंग मध्ये केला जातो.
बायोगॅस
* बायोगॅस रिडींग *
दिंनक
किलो
सकाळ
दुपार
संध्याकाळ
वापर
11/9/18
8kg
20
30
20
30
12/9/18
9kg
20
20
30
30
13/9/18
5kg
30
30
30
10
14/9/18
4kg
30
30
30
10
15/9/18
6kg
30
30
20
30
total
32kg
130
150
120
110
ओहामच्या नियमाप्रमाणे ," वाहकाची भोतिक स्थिती कायम असताना वाहकातून विद्युतधारा ही त्या वाहकाचा दोन टोकातील विभवांतराशी समानुपाती असते.
जर वाहकातून वाहणारी विद्युतधारा आणि त्याचा दोन टोकातील विभवांतर असेल तर ओहामच्या नियमानुसार,
'R ' हा भोतिक स्थिथि , तापमान आणि परिणामावर अवलंबून असतो.
S.I पद्धती मध्ये , (V) विभवांतर 'व्होल्ट' मध्ये मोजले जाते. (I) विद्युतधारा 'आम्पियर मध्ये मोजली जाते. आणि रोध (Resistance) 'ओहम ' या एकाका मध्ये मोजला जातो.
विभवांतर आणि विद्युतधारा यांचा आलेख काढताना असे लक्षात आले की, V/ I चे प्रमाण (Ratio) हे दिलेल्या विद्युत रोधास स्थिर असते.
म्हणून विभवांतर आणि विद्युतधारा यांचा आलेख एक सरळ रेष आहे.
म्हणून विभवांतर आणि विद्युतधारा यांचा आलेख एक सरळ रेष आहे.
अन्ज्ञात किंवा माहित नसलेल्या रोडची किंमत पुढील समीकरण वापरून काढता येते,
ऍटोमॅटिक स्ट्रीट लाइट कंट्रोलर
प्रस्तावना
मी एल डी आर नावाचा सेन्सर वापरुन वीजबचत कारनारआहे . एडीआर सेन्सरच्या सहाय्याने आपण गावामध्ये लाईट चालू बंद करू शकतो.त्याच्या माध्यमातून आपली अनावश्यक वीज बचत होऊ शकते.
उदाहरण
जर एका गावामध्ये लाईटचे शंभर खांब असतील आणि प्रत्येक खांबावर ती एक अठरा वॅटचा बल्ब असेल. आणि तो बल्ब चोवीस तास चालू असेल तर पुढील प्रमाणे वीज खर्च होईल
1 तासांमध्ये 100 बल्ब 1800 watt एवढी वीज खर्च करतात.
तर २४ तासामध्ये 1800*24= ४३२०० watt
तर महिन्याला 43200*30 1296000
आणि आपण जर सेन्सरचा वापर करून बारा तास वीज वापरली तर
1800*12 = 21600
महिन्याला 21600*30 = 648000 व्हॅट वीज खर्च होते आपण सेन्सरचा वापर करून 50% वीज म्हणजेच: 648000 watt वीज वाचू शकतो.
साहित्य :
एल डी आर सेन्सर, रजिस्टर ,, डायोड ,रिले ,पोटेन्शो मीटर इ.
साधने:
सोल्डर गन ,मल्टी मीटर ,ब्रेड बोर्ड
कल्पना
गावांमध्ये अनावश्यक कारणाने वीज वाया जात होती ती वाचवण्यासाठी विचार केला तेव्हा मला समजले की LDR नावाचा सेन्सर आहे त्या सेन्सरच्या सहाय्याने आपोआप लाईट चालू व बंद करता येऊ शकते. म्हणून मी LDR हा सेन्सरवापरून प्रोजेक्ट बनवण्याचे ठरवले.
निरीक्षण
जेव्हा एलडीआय सेन्सरवर ती अंधार येतो तेव्हा बल्ब लागतो कारण जेव्हा सेन्सरवर अंधारातून तेव्हा त्याच्यामध्ये कन्टूनिटी चालू होते.
त्याचबरोबर जेव्हा सूर्यप्रकाशकिंवा कोणत्या प्रकारचा प्रकाशसेन्सरवर ती तोडतो तेव्हा त्यामध्ये असणारे कन्टुनिटी बंद होते आणि बल्ब बंद होतो.
आपण जर सेन्सर बल्बच्या प्रकाशामध्ये लावला तर रात्री बल्ब लागल्यावर ती त्याचा प्रकाश सेन्सरवर ती पडतोआणि LDR बंद होतो. व बल्ब बंद होतोआणि पुन्हा रात्री मुले अंधार झाल्याने LDR चालू होतो व त्यामुळे बल्ब चालू होतो
असे चालू बंद चालू बंद ही प्रक्रिया खूप वेगाने होते ती होऊ नये म्हणून सेन्सर बल्बच्या वरती म्हणजेच या ठिकाणी बल्बचा प्रकाश पडणार नाही व सूर्याचा प्रकाश पडेल अशा ठिकाणी लावावा
costing
Practical No. ६ .
Dumpy Level
बंधारा व धरण बांधण्यासाठी चांगली जागा शोधणे व बंधाऱ्यात किती व कुठपर्यंत पाणी साचेल याचा अंदाज करण्यासाठी काँटूरचा उपयोग केला जातो .
२. ठराविक उताराचा रस्ता व रेल्वे लाईन घालावयाची असल्यास ती कुठे घालावी याचा निर्णय घेता येतो .
Practicle no. ७ व ८
Load Calculation व वीजबिल काढणे
1. सर्व प्रथम आपण ज्या जागेचा लोड calculate करत आहे त्याची संपूर्ण माहिती मिळवली .
2. आपण कोणकोणत्या वस्तू वापरत आहे त्यांची माहिती घेतली व त्यांना किती watt वीज लागते ते पाहिलं.
3. त्यानंतर त्या सर्व watt ची बेरीज केली, तेंव्हा आपले लोड Calculate होते.
4. आपली दिवसाला किती वीज व wattage खर्च होते ते समजते व आपण लोड कमी करू शकतो.
Practicle no. 6
वायर जॉईंट टाईप
*Simple जॉईंट - Simple जॉईंट हा खूप सोपा आहे. पण तो जॉईंट लगेच निघू शकतो याचा जास्त प्रमाणात वापर केला जातो.
*मॅरिड जॉईंट - मॅरिड जॉईंट एकावर्ती एक वायर पकडून तिला एकाला एक गुंडाळले जाते. याचा वापर 3 कोअर व 2 कोअर वायरींचा जॉईंट मारतात.
*युनियन जॉईंट - हा जॉईंट जास्त वापरला जातो. हा जॉईंट खूप फिट बसत असतो. उदा. खांबावरून तार ओढणे.
*ब्रिटानिया जॉईंट - हा जॉईन जास्तीत जास्त जाड व महत्वाच्या वायरींच्या तारांवरती वापरतात, यामध्ये सिंगल कोअर वायर कडेने दुमडून त्यांना दुसऱ्या वायरने बांधतात.
*टी जॉईंट - टी जॉईंट हा एक वायर थोडी कट करून तिचे ensulation काढून तिथे दुसरा जॉईंट दिला जातो,याचा वापर लाईट फिटिंग मध्ये केला जातो.
बायोगॅस
* बायोगॅस रिडींग *
दिंनक
|
किलो
|
सकाळ
|
दुपार
|
संध्याकाळ
|
वापर
|
11/9/18
|
8kg
|
20
|
30
|
20
|
30
|
12/9/18
|
9kg
|
20
|
20
|
30
|
30
|
13/9/18
|
5kg
|
30
|
30
|
30
|
10
|
14/9/18
|
4kg
|
30
|
30
|
30
|
10
|
15/9/18
|
6kg
|
30
|
30
|
20
|
30
|
total
|
32kg
|
130
|
150
|
120
|
110
|
शोष खडा रेकॉड
मट्रियल
|
नग
|
किंमत
|
ड्रिल
|
1
|
750
|
पाईप
|
1
|
230
|
Total=1380
मोटार रियडींग
भाग्य लक्ष्मी
इलेकट्रीकल मोटार रिवायंडिंग रेकॉड
मट्रियल
|
नग
|
किंमत
|
मट्रियल
|
कोईल ७गेज
|
660kg
|
220
| |
pvcpeer
|
1
|
10
|
10
|
वॉटरटॉप
|
1
|
10
|
10
|
कोईल २. ४गेज
|
300gm
|
720kg
|
180
|
Slot=24
Gej-ruhing=24
Stating=27
Tor=ruhing=80;80;80;
Stating=120;p20;120;120 @@@
पेलणटेबल सर्वे
A फ्रेम तयार करणे.5
साहित्य व साधने - लाकडी फळी, स्क्रू, नटबोल्ट, दोरी, फक्की, करवत, हातोडी, ओळंबा, बेंच व्हॉइस , ड्रिल मशीन व पेन्सिल इ .
कृती - ५ मीटर फळी घेऊन २-२ मीटर चे तुकडे करून A फ्रेम तयार केली .
उपयोग -सारख्या उंची वरील पॉईंट मार्किंग कारण्यासाठी तसेच डोंगरावरील पाणी अडवण्यासाठी आपण पॉईंट मार्क करू शकतो .
प्रस्तावना
शोषखड्डा कोणीही तयार करू शकतो. त्यासाठी कोणत्याही प्रकारचा खर्च करावा लागत नाही. सांडपाण्याची विल्हेवाट होते व आपले आरोग्यही निरोगी राहते. शोषखड्डा कसा करावा हे आपण पुढे पाहणारच आहोत. परसबाग व शोषखड्डा हे प्रत्येक कुटुंबात करता येते.
साधा शोषखड्डा कसा बनवावा ?
शोषखड्डा हा निरनिराळ्या लहानमोठया दगडांनी व विटांच्या तुकड्यांनी भरलेला असतो. त्यामुळे शोषखड्ड्याच्या कडा ढासळत नाहीत आणि सांडपाणी त्यात पडले की ते हळूहळू जमिनीत मुरते. खालीलप्रमाणे मापे घेवून शोषखड्डे तयार करता येतो.
साधारण १ मीटर लांब, १ मीटर रुंद आणि १ मीटर खोल असा खड्डा खणावा. एक तृतीय अंश (१/३) खड्डा मोठया दगडांनी भरावा. हे दगड साधारणपणे १० ते १५ सेंमी. रुंद असावेत. त्यानंतर छोटे दगड घालावेत व एकूण दोन तृतीयांश (२/३) खड्डा भरावा. आतमध्ये २० सेंमी. छोटे विटांचे तुकडे याचा थर देऊन वरून मुरूम टाकून त्यावर वाळूचा थर दयावा. रुंद तोंडचे मडके ठेवावे.
ह्या मडक्याच्या तळाशी छोटी छिद्र असणे आवश्यक आहे. ही छिद्र २ सेंमी. रुंद असावीत. त्यात नारळाच्या शेंड्या, झावळ्या घालाव्यात. उरलेला खड्डा बारीक दगड-गोट्यांनी भरावा, साधारणपणे वरती १० सेंमी. इतकी जागा उरली पाहिजे. त्यावर शहाबादी फरशी टाकून हि जागा वापरता येऊ शकते. काही वर्षांनी शोषखड्डा पूर्ण भरून वाहू लागतो तेव्हा तो उकरून त्यातले दगडगोटे काढून, पुन्हा नवीन शोषखड्डा त्याच जागेवर तयार करता येतो.
शोषखड्डा केल्यामुळे होणारे फायदे
अ) सांडपाण्याची योग्य विल्हेवाट लागते व त्यामुळे डासांचे प्रमाण कमी होते व त्रासही कमी होतो.
ब) मलेरियासारखे डासांपासून पसरणारे आजार होत नाहीत व आरोग्य सुदृढ राहते.
क) शोषखड्ड्याजवळ झाडे लावल्याने निसर्गाचा समतोल राखला जातो.
- अन्न शिजवण्यासाठी गॅस, रॉकेल, कोळसे, वीज अथवा लाकडे ही पारंपारिक ऊर्जा इंधने जाळण्याची मुळीच गरज नाही. सूर्यप्रकाश फुकटच मिळत असल्यामुळे वरील प्रकारच्या इंधनांवर पैसे खर्च करण्याची गरज नाही. सौरचुलीमध्ये शिजवलेल्या अन्नातील पोषणमूल्ये नष्ट न होता टिकून राहतात. नेहमीच्या पद्धतींनी शिजवलेल्या अन्नाच्या तुलनेमध्ये सौरचुलीमध्ये शिजवलेल्या अन्नातील प्रथिने टिकून राहण्याचे प्रमाण १०-२०% अधिक असते. ह्याच प्रकारे थायमिन जीवनसत्व टिकून राहण्याचे प्रमाण २० ते ३० टक्क्यांनी तर 'अ जीवनसत्व' टिकण्याचे प्रमाण ५-१०% अधिक असते. सौरचुलीद्वारे अन्न शिजवल्याने प्रदूषण होत नाही तसेच ही पद्धत सुरक्षित असते. सौरचुली विविध आकारांमध्ये मिळतात. त्यामुळे, आपल्या कुटुंबियांची संख्या व गरजेनुसार आपण हवी ती सौरचूल विकत घेऊ शकता. सौरचूल वापरून आपण भाजणे, शिजवणे इ. सारख्या सर्व आवश्यक गोष्टी करू शकता. सौरचूल खरेदी करण्यासाठी विविध सरकारी योजनांमधून आपणांस अर्थसहाय्यदेखील मिळू शकते.
बायोगॅस हा जैविक प्रक्रियांमधून बाहेर पडणारा वायू आहे. जर एखादी जैविक प्रक्रिया ऑक्सिजन विरहिiत (ॲनारोबिक) वातावरणात झाली तर बायॉगॅसची निर्मिती होते. बायोगॅसमध्ये साधारणपणे ५५ ते ६० टक्के मिथेनचे प्रमाण असते तर उर्वरित भाग कार्बन डायॉक्साईडचा असतो. मिथेन हा ज्वलनशील असल्याने बायोगॅस पण ज्वलनशील असतो. परंतु कार्बन डायॉक्साईड या अज्वलनशील वायूमुळे याची ज्वलन उष्णता शुद्ध मिथेनपेक्षा कमी असते. बायोगॅस हा नमूद केल्याप्रमाणे ज्यांना आपण कुजणे म्हणतो अश्या जैविक प्रक्रियांमधून निर्माण होतो. बहुतांशी कुजणाच्या प्रक्रियांमध्ये बायोगॅसची निर्मिती होते.
बायोगॅस हा ज्वलनशील असल्याने त्याचा इंधन म्हणून चांगलाच वापर करता येतो. सांडपाणी प्रकल्पातील गाळ बंद टाकीत कुजू दिल्यास त्यातून मोठ्या प्रमाणावर बायोगॅसची निर्मिती होते . या गॅसला साठवून त्याचा इंधन म्हणून वापर करतात. हेच तत्‍त्व गोबरगॅस प्रकल्पातही वापरतात. गोबरगॅस हा देखील बायोगॅसच आहे.
बायोगॅस हा इंधन म्हणून तयार करता येत असल्याने याची अपारंपारिक उर्जास्रोतात गणना होते. तसेच कचरा निर्मूलन व सांडपाणी शुद्धीकरणामध्ये बायोगॅस हा उप-उत्पादन म्हणून तयार होतो. असे दुहेरी उद्देश साधले जात असल्याने जग बायोगॅसकडे प्रभावी इंधन म्हणून पहात आहे. त्यामुळे बायोगॅसवर आधारित वाहने, रेल्वेगाड्या, तसेच वीजनिर्मिती संच, शेगड्या इत्यादींमध्ये सुधारणांसाठी संशोधन चालू आहे. तसेच बायोगॅस निर्मिती प्रकल्पांमधून जास्तीजास्त बायोगॅसची निर्मिती कशी करता येईल यावरही संशोधन चालू आहे.
बायोगॅसची निर्मिती ही वर नमूद केल्याप्रमाणे ऑक्सिजन विरहित वातावरणात होते. याकामी ॲनारोबिक जीवाणूंचा उपयोग होतो. गायी म्हशींच्या मोठ्या आतड्यात हे जीवाणू सहज आढळतात. त्यामुळेच गायी म्हशींचे शेण हे बायोगॅस प्रकल्प चालू करण्यास महत्त्वाचे मानले जाते. हे जीवाणू चार प्रकारचे असतात.
- मिझोफिलिक - हे जीवाणू ३२ ते ४०° सेल्सियस या तापमानात सर्वोत्तम काम करतात. कमी जास्त तापमान झाल्यास या जीवाणूंची कार्यक्षमता कमी होते.
- थर्मोफिलिक - हे जीवाणू ५५ ते ७०° सेल्सियस या तापमानात सर्वोत्तम काम करतात. कमी जास्त तापमान झाल्यास या जीवाणूंची कार्यक्षमता कमी होते.
तयार झाली
No comments:
Post a Comment